Η καραντίνα κοιτώντας τον απέναντι τοίχο απαιτεί φιλοσοφία.
Οπότε έχει αρχίσει η ιστορία γιατί περισσότερες επιδημίες τώρα; Γιατί να υπάρχουν ιοί; Τι ρόλο παίζει η καταστροφή του περιβάλλοντος; Οι κινέζοι φταίνε που τρώνε ότι να ναι;
Κατ’ αρχήν να πούμε πως και οι ιοί αποτελούν μια μορφή ζωής που αναδύθηκε παράλληλα με την κυτταρική και προσαρμόστηκε να ζει «σε βάρος» της κυτταρικής εκμεταλλευόμενη τα θρεπτικά στοιχεία και τους μηχανισμούς της (παρασιτική). Οπότε ως μορφή ζωής βρίσκεται κάτω από τον κανόνα της εξέλιξης από την ανάγκη επιβίωσης του πιο προσαρμοσμένου.
Υπάρχουν από εκατοντάδες έως χιλιάδες ιοί (ανάλογα με το βάθος της ταξινόμησης) ανά είδος ζωής στο πλανήτη, δηλαδή αποτελούν την πολυπληθέστερη μορφή ζωής. Την ανάγκη επιβίωσής τους συντηρεί ο σημαντικός τους ρόλος στην ισορροπία ενός οικοσυστήματος. Όταν ένα είδος αυξάνεται υπερβολικά σε ένα οικοσύστημα προκαλεί διαταραχή σε αυτό. Οι ιοί και οι άλλοι λοιμώδεις παράγοντες έχουν ρόλο να μειώσουν αυτό το πληθυσμό για να φέρουν το οικοσύστημα σε ισορροπία. Πολύ απλά όταν ένα είδος έχει πολλά μέλη αυξάνεται η συχνότητα επαφής των μελών του και άρα αυξάνεται σημαντικά η διάδοση μεταδοτικών ασθενειών μέχρι το είδος να μειωθεί στη πυκνότητα που το οικοσύστημα επιτρέπει.
Όσο ο πληθυσμός της γης αυξάνεται και, αυξάνονται και οι επαφές (συγκέντρωση, μετακινήσεις), αυξάνονται εκθετικά οι παράγοντες μετάδοσης μιας ασθένειας. Άλλωστε οι πρώτες σοβαρές επιδημίες φαίνεται να έγιναν ιστορικά όταν φτιάχτηκαν οι πρώτες πόλεις. Επίσης όσο αυξάνονται τα μέλη ενός είδους αυξάνεται και η πιθανότητα «δοκιμών» απέναντι σε μη συνηθισμένες δραστηριότητες (πχ να φας νυχτερίδα), προσπάθειες που το είδος μας κάνει από το καιρό που εμφανίστηκε. Είναι ενδεικτικό το πόσες ασθένειες, που έχουμε αντιμετωπίσει σήμερα, μπορείς να κολλήσεις από τα ζώα εκτροφής ή συντροφιάς. Οπότε δε φταίνε οι Κινέζοι που τρώνε νυχτερίδα ή οι Αφρικανοί που τρώνε πιθηκάκια … κάπως έτσι ήταν και όταν αρχίσαμε να τρώμε κοτόπουλα και κατσικάκια πριν χιλιάδες χρόνια. Ενδεικτικό είναι το πόσοι πέθαιναν από το γάλα, μέχρι να καταλάβει η ανθρωπότητα ότι πρέπει να το βράζει.
Μήπως καταστρέφοντας τα δάση της Αφρικής και του Αμαζονίου βγαίνουν από μέσα ιοί κτλ; Η απάντηση είναι για αρχή όχι. Επαφή με ιούς ακόμα και από τα βάθη της ζούγκλας είχαμε χιλιάδες χρόνια με φυλές που ζουν ακόμα στα βάθη της. Το ίδιο μη ξεχνάμε έγινε και με τα δάση της Ευρώπης που έχει μείνει το 10% αλλά καμία επιδημία στην Ευρώπη δεν συνδέθηκε με αυτή τη πρακτική. Από την άλλη η συχνή επαφή μας με τα βάθη των δασών τα τελευταία 100 χρόνια λόγω αύξησης μετακινήσεων και πληθυσμών έχουν δημιουργήσει τις συνθήκες ώστε ότι κολλάμε εκεί να πηγαίνει γρήγορα παντού (HIV, Ebola, Marburg, Zika κτλ). Το μόνο στο οποίο έχει ενοχοποιηθεί η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι η υπερβολική αύξηση άλλων ειδών σε οικοσυστήματα που έχουν εκτραπεί (μείωση βιοποικιλότητας). Αν ένα λοιμώδες νόσημα υπάρχει περίπτωση να περάσει από αυτό το είδος στον άνθρωπο τότε αν αυτό το είδος αυξηθεί αυξάνεται και η πιθανότητα να περάσει στον άνθρωπο νόσος. Ωστόσο είναι προφανές ότι ούτε τα πιθηκάκια (HIV, Ebola) ούτε οι νυχτερίδες (SARS1, MERS, SARS2) έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.
Αναδημοσίευση άρθρου του Γιάννη Καρακασιλιώτη (Επ. Καθηγητης Ιατρικής βιολογιας-Μοριακής Ιολογίας ΔΠΘ)
